سریع ترین روش های درمان کم خونی

کم خونی زمانی رخ می دهد که در بدن ما گلبول های قرمزِ سالم و کافی برای حمل اکسیژن به اندام های مختلف وجود نداشته باشد.معمولا افراد کم خون دائما احساس سرما می کنند یا علائم خستگی و ضعف دارند. همچنین آن ها پوست رنگ پریده دارند. زمانی که شما کم خون باشید اندام های شما اکسیژن مورد نیاز برای انجام وظایف خود را دریافت نمی کنند. برخی از افراد وقتی برای اهدای خون می روند تازه متوجه می شوند که آهن آنها کم است.

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، اما شایع ترین نوع آن، کم خونی ناشی از فقر آهن است. در درمان کم خونی شما ابتدا باید علت کم خونی را پیدا کنید و سپس براساس نوع کم خونی دست به درمان بزنید.

انواع مختلف کم خونی

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، اما وجه مشترک در انواع این کم خونی ها ، کاهش تعداد گلبول های قرمز در گردش خون می باشد. سطح گلبول قرمز به یکی از دلایل زیر ممکن است پایین باشد.

برخی از انواع کم خونی ها شامل :

1- کم خونی ناشی از فقر آهن

کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی است .فقر آهن معمولا ارتباط نزدیکی با تغذیه ناسالم دارد. علاوه بر این در بانوان ،کاهش میزان آهن می تواند ناشی از خونریزی به دلیل عادت ماهانه شدید یا طولانی مدت، فیبروم رحم، سرطان کولون یا مصرف منظم آسپیرین و تغذیه نامناسب باشد. در کم خونی ناشی از فقر آهن اندازه گلبول های قرمز تغییر کرده و کوچک تر از حد معمولی می شوند.

در این نوع کم خونی چه بخوریم و چه نخوریم ؟

• موادغذایی که حاوی مقدار زیادی آهن باشند شامل : گوشت قرمز، ماهی، گوشت پرندگان، تخم مرغ و موادغذایی غنی شده از آهن.
• ویتامین C مصرف کنیم . مصرف ویتامین C جذب آهن را بالا می برد. گاهی این نوع کم خونی به دلیل عدم توانایی بدن در جذب آهن نیز بروز می کند که می تواند ناشی از وجود بیماری هایی مانند بیماری سلیاک (عدم تحمل گلوتن) باشد. در افرادی که جراحی معده برای کاهش سطح جذب و ایجاد کاهش وزن انجام داده اند، نیز جذب آهن بشدت کاهش پیدا می کند.
• چای، قهوه، شیر، فیبر بالای غذا، مکمل های کلسیم، روی، مس و نیز آنتی اسیدها، رانیتیدین و امپرازول و ترکیبات مشابه، داروهای درمان پوکی استخوان نیز جذب آهن را کم می کنند به همین دلیل حتما در هنگام مصرف این داروها و موادغذایی تداخل آن ها را درنظر بگیریم و مواد غذایی حاوی آهن را با فاصله ازین مواردی که نام بردیم مصرف کنیم.

2- کم خونی مگالوبلاستیک

این نوع کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک می باشد . در این نوع کم خونی گلبول های قرمز تغییر شکل داده و بزرگ می شوند در نتیجه گلبول های قرمز به درستی کار نمی کنند. از آنجا که این سلول های نابالغ بسیار بزرگ هستند، ممکن است نتوانند از مغز استخوان خارج شوند تا وارد جریان خون شوند و اکسیژن را تحویل دهند.

3- کم خونی پرنیشیوز

این کم خونی به دلیل کمبود ویتامین B۱۲ یا اسیدفولیک (ویتامین B۹) بروز می کند در این حالت بدن فرد نمی تواند ویتامین B12 را از غذا جذب کند. ویتامین B12 در غذاهای حیوانی وجود دارد، شامل تخم مرغ، گوشت، ماکیان و ماهی. گیاه خواران نیاز به دریافت اضافی ویتامین B12 دارند اما آنها کم ‌خونی پرنیشیوز ندارند. در کم‌خونی پرنیشیوز، معده پروتئین مهمی که بدن برای جذب ویتامین B12 نیاز دارد را نمی‌سازد و یا سیستم ایمنی شما به پروتئین فاکتور داخلی یا سلول‌های معده‌ای که آن را می‌سازند، حمله می‌کند. این پروتئین “فاکتور داخلی” نام دارد، در نتیجه حتی اگر شما غذاهای حاوی ویتامین B12 بخورید ، بدن شما ویتامین را جذب نمی‌کند.ویتامین B12، ویتامین مهمی برای ساختن سلول‌های خونی است. افراد با کم‌خونی پرنیشیوز ممکن است سلول‌های قرمز خون (که حمل کننده اکسیژن به همه نقاط بدن هستند)، یا سلول های سفید خون (که با عفونت مبارزه می‌کنند) و یا پلاکت های (که به لخته شدن خون کمک می‌کند) خیلی کمی داشته باشند.

اگر این مشکل بموقع درمان نشود امکان بروز اختلالات حرکتی، عدم تعادل و اختلال کنترل ادرار و مدفوع نیز وجود دارد که جزو مشکلات غیرقابل برگشت هستند. از طرف دیگر کاهش جذب ویتامین B۱۲ در سنین بالا و مصرف برخی داروها نیز عوامل بروز این نوع کم خونی را افزایش می دهند.

4- تالاسمی

تالاسمی از شایع ترین علل کم خونی های مادرزادی است که شامل طیفی از بیماری ها از کم خونی خفیف در نوع مینور تا شدید در نوع ماژور و نیازمند تجویز مداوم خون می باشد.

در این نوع کم خونی گلبول های قرمز اغلب کوچک شده اند در صورت تاخیر درمان مناسب، بیمار دچار تغییر شکل های استخوانی، اختلالات رشدی و کارکرد هورمونی و در انواع شدید آن ازدیاد آهن بدن می شود.

5- کم خونی داسی شکل

کم خونی داسی شکل، نوعی بیماری ژنتیکی است که به‌دلیل اختلال و جهش در هموگلوبین خون ایجاد می‌شود. هموگلوبین نوعی پروتئین است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد. وظیفه این ماده حمل اکسیژن در خون و انتقال آن به سلول‌های بدن است. زمانی که جهش ژن در هموگلوبین رخ دهد و عملکرد صحیحی نداشته باشد، اکسیژن کافی به سلول‌ها نمی‌رسد و همین امر موجب اختلال در عملکرد اندام‌ها و کم‌خونی می‌شود.

هموگلوبین سالم و طبیعی صاف و گرد است. اما هموگلوبین‌های معیوب که به‌دلیل مشکلات ژنتیکی به وجود می‌آید، سفت و داسی شکل هستند. هموگلوبین‌های داسی منجر به تولید گلبول‌های قرمز (سلول‌های خونی) داسی شکل می‌شوند. این سلول‌های داسی شکل به‌دلیل فرمی که دارند، نمی‌توانند به‌راحتی از رگ‌های خونی عبور کنند.

طول عمر سلول‌های خونی سالم تقریبا ۱۲۰ روز است؛ درحالی‌که سلول‌های داسی شکل بعد از ۱۰ تا ۲۰ روز از بین می‌روند. همین مسائل در درازمدت باعث بروز کم‌خونی می‌شوند که به آن کم خونی داسی شکل می‌گویند.

سایر علل کم خونی

برخی از بیماری های مزمن و گاهی درمان آنها باعث کاهش میزان گلبول های قرمز خون می شود. مانند انواع سرطان، بیماری های عفونی مثل ایدز، سل و بیماری های التهابی مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس، کرون، بیماری های کبدی، کم کاری تیروئید می توانند روی فعالیت مغز استخوان تاثیر گذاشته و عاملی برای بروز کم خونی شوند

نارسایی کلیوی نیز باعث کم خونی می شود، چون کلیه ها هورمونی به نام اریتروپروتئین تولید می کنند که باعث تنظیم میزان گلبول های قرمز می شود.

کم خونی ناشی از خونریزی: از دست دادن خون زیاد به دلیل مشکلاتی مثل تصادفات شدید، عمل جراحی، زایمان و… با سرعت بیشتر کم خونی می آورد.

برخی مشکلات دستگاه گوارشی مانند زخم های گوارشی، پولیپ های روده یا سرطان کولورکتال و… نیز به بروز کم خونی منجر می شود.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم خونی هستند؟

هر کسی ممکن است به کم خونی مبتلا شود، اگرچه گروه های زیر در معرض خطر بیشتری هستند:

زنان

از دست دادن خون در طول دوره های ماهانه و زایمان می تواند منجر به کم خونی شود. این امر به ویژه در صورت داشتن قاعدگی های سنگین یا شرایطی مانند فیبروم صادق است. یکی از 10 علت شایع سرگیجه ی قبل از قاعدگی کم خونی است.

نوزادان و کودکان 1 تا 2 سال

بدن در طول جهش رشد به آهن بیشتری نیاز دارد. نوزادان ممکن است آهن کمتری دریافت کنند که از شیر مادر یا شیر خشک به غذای جامد جدا شوند. آهن مواد غذایی جامد به راحتی توسط بدن جذب نمی شود.

افراد بالای 65 سال

این افراد بیشتر در معرض رژیم های غذایی فاقد آهن و برخی بیماری های مزمن هستند.

 افرادی که از داروهای خاص استفاده می کنند

افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند: این داروها شامل داروهایی مانند آسپرین، کلوپیدوگرل (Plavix®)، وارفارین (Coumadin®)، محصولات هپارین، apixaban (Eliquis®)، betrixaban (BevyxXa®)، دابیگاتران (Pradaxa®)، ادوکسابان (Savaysa®) هستند. و ریواروکسابان (Xarelto®).

علائم و نشانه های کم خونی

نشانه های متعددی در همه انواع کم خونی رخ می دهد، مانند خستگی، تنگی نفس و احساس سرما. سایر موارد عبارتند از: سرگیجه، ضعف، سردرد، درد زبان، پوست رنگ پریده، پوست خشک یا پوستی که به راحتی کبود می شود، حرکت ناخواسته در ساق پا (سندرم پاهای بیقرار) ، ضربان قلب سریع، ناخن های شکننده یا قاشقی شکل و ریزش موی احتمالی.

اگر کم خونی دارید که درمان نمی شود، می تواند منجر به آریتمی (ضربان قلب نامنظم)، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی شود. شما همچنین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت و افسردگی هستید. ممکن است شنیده باشید که کمبود آهن با جویدن یخ مرتبط است، که اتفاق می افتد. جویدن یخ نشانه پیکا است، وضعیتی که شامل خوردن چیزهایی است که واقعاً غذا نیستند، مانند گچ یا خاک. بنابراین پیکا نیز نشانه کمبود آهن است. اغلب در کودکان مبتلا به کم خونی دیده می شود.

کمبود آهن در دوران بارداری احتمال بروز عوارضی مانند زایمان زودرس را افزایش می دهد.  نوزادانی که از زنانی با سطح آهن پایین متولد می شوند، بیشتر در معرض خطر وزن کم هنگام تولد و مشکلات مربوط به سطح آهن خود هستند. اگر باردار هستید، احتمال ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن بیشتر است. برای درمان کم خونی در دوران بارداری یکی از مکمل های دوران بارداری  قرص یا شربت آهن است.

چه چیزی باعث کم خونی می شود؟

شایع ترین علت کم خونی سطوح پایین آهن در بدن است. به این نوع کم خونی کم خونی ناشی از فقر آهن می گویند. بدن شما برای تولید هموگلوبین، ماده ای که اکسیژن را در سراسر بدن شما حرکت می دهد، به مقدار مشخصی آهن نیاز دارد. با این حال، کم خونی فقر آهن تنها یک نوع است. انواع دیگر ناشی از: رژیم های غذایی فاقد ویتامین B12، یا نمی توانید از ویتامین B12 استفاده یا جذب کنید( مگالوبلاستیک ).رژیم های غذایی فاقد اسید فولیک، که فولات نیز نامیده می شود، یا بدن شما نمی تواند از اسید فولیک به درستی استفاده کند (مانند کم خونی ناشی از کمبود فولات).اختلالات خونی ارثی (مانند کم خونی داسی شکل یا تالاسمی).

شرایطی که باعث می شود گلبول های قرمز خیلی سریع تجزیه شوند (مانند کم خونی همولیتیک).شرایط مزمن باعث می شود بدن شما هورمون کافی برای ایجاد گلبول های قرمز را نداشته باشد. اینها شامل پرکاری تیروئید، کم کاری تیروئید، بیماری کلیوی پیشرفته، لوپوس و سایر بیماری های طولانی مدت است. از دست دادن خون مربوط به شرایط دیگر مانند زخم، هموروئید یا گاستریت.

روش های درمان انواع کم خونی

ابتدا پزشک باید علت کم خونی را کشف کند که مثلا  آیا کم خونی ناشی از یک رژیم غذایی نامناسب است یا یک مشکل سلامت جدی تر. سپس می تواند آن را درمان کند.

کم خونی فقر آهن

مکمل های آهن که از طریق دهان مصرف می شوند راه حل آن است .غذاهای سرشار از آهن و غذاهایی که به جذب آهن در بدن کمک می کنند (مانند غذاهای حاوی ویتامین C). آهن از طریق انفوزیون داخل وریدی (IV) داده می شود. (اگر بیماری مزمن کلیوی یا CKD دارید، اغلب این یک انتخاب است.)انتقال گلبول های قرمز.

خونریزی داخلی

اگر کم خونی شما ناشی از خونریزی داخلی باشد، ممکن است پزشک برای متوقف کردن آن نیاز به جراحی داشته باشد. ترمیم جراحی برای درمان کم خونی در افراد مبتلا به فتق هیاتال نوع پاره‌ازوفاژیال، با یا بدون زخم (به نام زخم کامرون) استفاده می شود. سایر انواع کم خونی ممکن است به انواع دیگری از درمان نیاز داشته باشد.

اختلالات ژنتیکی

(مانند تالاسمی بتا و کم خونی داسی شکل) ممکن است نیاز به پیوند مغز استخوان داشته باشند. اگر CKD باعث کم خونی شما می شود، علاوه بر مکمل آهن (از طریق خوراکی یا IV)، درمان می تواند شامل تزریق اریتروپویتین (EPO) نیز باشد. EPO هورمونی است که به مغز استخوان می گوید گلبول های قرمز بسازد.

سرطان

کم خونی همچنین در برخی موارد با سرطان مرتبط است. هم از نظر کم خونی که یک علامت است و هم از نظر درمان سرطان. هم پرتودرمانی و هم شیمی درمانی می توانند باعث کم خونی شوند. ممکن است لازم باشد که درمان سرطان متوقف شود تا زمانی که کم خونی با آهن، تزریق خون، دریافت ویتامین های B ضروری و یا تزریق داروهایی برای تحریک بدن برای تولید EPO بهبود یابد.

چگونه از کم خونی پیش گیری کنیم

مصرف غذاهایی که حاوی آهن است به همراه منابع غذایی ویتامین C برای کمک به جذب آن مانع از ایجاد کم خونی و فقز آهن می شود البته اگر کم خونی ارثی باشد نمی شود از آن پیشگیری کرد.

مطمئن شوید که آب کافی می نوشید. برخی از مطالعات نشان داده اند که این به حفظ سطح هموگلوبین کمک می کند. پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مصرف آب کافی، ورزش منظم، اجتناب از قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی که باعث کم خونی می شوند، شستن مرتب دست ها برای جلوگیری از عفونت، مراقبت دقیق از دندان ها و مراجعه منظم به دندانپزشک.

منبع: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/3929-anemia

مقاله پیشنهادی: افزایش جذب آهن غذا